Orta Doğu’da tansiyon yükselirken kritik ziyaret: Fidan, Sisi ile görüştü

Yeni bakanla birinci resmi görüşme

4-5 Ağustos tarihinde yapılacak görüşmeler, Bakan Fidan’ın Abdellaty ile birinci resmi görüşmesi oldu.  

Abdellaty, Mısır’da Temmuz ayı başında yeni kurulan hükümette Dışişleri, Göç ve Yurtdışı Mısırlılar Bakanı olarak atanmıştı.

Normalleşme sürecinde neler oldu? 

Türkiye, giderek berbatlaşan iktisadının de tesiriyle 2021’de dış siyaset gündemine normalleşmeleri aldı. Türkiye iktisadı için can simidi atabilecek güçteki Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’yle, Ankara’nın daha evvel yaptığı birçok suçlamaya karşın ilgileri olağanlaştırdı. “Değerli yalnızlık”, Türkiye’nin bölgede birçok hususta masanın dışında bırakılmasına sebep olmuş; buradan çıkış da sancılı olmuştu.

Türkiye, ilerleyen süreçte İsrail’le de bağlarını normalleştirirken, Mısır’la da münasebetleri rayına oturtmak için adımlar attı. Türkiye’nin bilhassa Libya ve Doğu Akdeniz başlıklarında karşı kamplarda olduğu ülkeyle olağanlaşması, Ankara’nın bölgede hareket alanının artması için büyük ehemmiyet taşıyordu.

Türkiye ve Mısır, 2021’in Mayıs ve Eylül aylarında birçok sefer taraflar ortasındaki uyuşmazlıkları gidermek için istikşafi  (keşif amaçlı) görüşmeler gerçekleştirdi. Bu süreç, taraflar uyuşmazlıkların olağanlaşmayı engellemeyecek düzeye indirgendiğine karar verene kadar devam etti. 

2022’nin Nisan ayında Müslüman Kardeşler’in yayın organı Mekameleen TV, “mevcut şartlar nedeniyle” Türkiye’deki yayınlarını sonlandırdığını duyurdu.

Haziran 2022’de 2013’teki darbeden sonra birinci sefer bir bakan, Kahire’nin yolunu tuttu. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, İslam Kalkınma Bankası’nın yıllık toplantısına katıldı. 23 Ağustos 2022’de Türkiye Ticaret Bakanlığı’nca Kahire’de Türk ve Mısırlı işadamları ortasında bir görüşme gerçekleştirildi.

Nebati, olağanlaşma sürecinde Mısır’a giden birinci bakan oldu

2022’nin Ekim ayında Trablus’la yapılan hidrokarbon mutabakatı ise olağanlaşmayı kısa müddetliğine sekteye uğrattı. 

Buzların erimeye devam ettiğine dair en net sinyal ise Kasım 2022’de Katar’da düzenlenen FIFA Dünya Kupası’nın açılış müsabakasında geldi. Erdoğan ve Sisi, birinci sefer birlikte poz verdi ve görüştü. Mısır, bu süreci “ilişkilerinin geliştirilmesinin başlangıcı” olarak niteledi. 

Sisi ve Erdoğan, Katar’da Dünya Kupası’nın açılışında

6 Şubat’ta meydana gelen Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde dönemin Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şükri, 27 Şubat’ta Türkiye’ye bir dayanışma ziyareti düzenledi. Bu da Mısırlı bir bakanın 10 yıl sonra Türkiye’ye gerçekleştirdiği birinci ziyaretti.

Mısır, 6 Şubat sarsıntılarının akabinde Türkiye’ye 525 tonluk yardım materyali gönderdi

4 Temmuz 2023’te taraflar, 10 yıl sonra karşılıklı olarak büyükelçi atama kararı aldı. Türkiye-Mısır ortak açıklamasında, “Türkiye Cumhuriyeti ve Mısır Arap Cumhuriyeti iki ülke ortasındaki diplomatik münasebetlerin büyükelçilik düzeyine çıkarıldığını duyururlar. Türkiye, Kahire Büyükelçisi olarak Büyükelçi Salih Keyifli Şen’i, Mısır ise Ankara Büyükelçisi olarak Amr Elhamamy’i aday göstermişlerdir” denildi.

Erdoğan ve Sisi, 10 Eylül 2023’te de Yeni Delhi’deki 18’inci G20 Başkanlar Zirvesi’nde heyetler ortası görüşme gerçekleştirdi. 

Dışişleri Bakanı Fidan, bu ay verdiği söyleşide Mısır’ın Türkiye’den İHA almasının gündemde olduğunu söyledi.

Erdoğan, 14 Şubat 2024’te 12 yıl sonra birinci sefer Kahire’ye gitti ve Sisi ile bir ortaya geldi. 

2013’te ilgiler neden bozulmuştu?

17 Aralık 2010’da Tunus’ta “demokrasi, insan hakları ve özgürlük” talebiyle başlayan hükûmet tersi şovlar, kısa müddet içinde Arap ülkelerinde yayılmaya başladı. Bu, “Arap Baharı” olarak da anılacak ve bölge siyasetinde kıymetli kırılmalara yol açacak sürecin başlangıcıydı.

“Bahar” 25 Ocak 2011’de Mısır’ı da sarstı. Ülke çapında hükümetin istifasını talep eden protestolar başladı. O periyot Başbakan olan Tayyip Erdoğan, Mısır Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek’e “halkını dinle” diyerek misyonu bırakma daveti yaptı. 11 Şubat 2011’de Mübarek protestolar nedeniyle istifa etti. 

Kahire’deki Tahrir Meydanı, Mısır’daki Arap Baharı protestolarının merkeziydi

2012’de ülkede yapılan birinci demokratik seçimlerde Müslüman Kardeşler üyesi Muhammed Mursi, Cumhurbaşkanı seçildi. AKP ve Müslüman Kardeşler ortasındaki kimi ideolojik yakınlıklar, Türk hükûmetinde bu sonucun memnuniyetle karşılanmasına sebep oldu. Ankara, bölgenin iki nüfuzlu ülkesi ortasında kıymetli bir işbirliği penceresi oluştuğu fikriyle Mısır’la ilgileri geliştirmek için kıymetli adımlar attı. Erdoğan, Mübarek’in devrilmesinden sonra 2012’de ziyaret ettiği Mısır’a bir sefer daha gitti ve Mursi ile görüştü. Taraflar ortasında imzalanan mutabakatlar bağlantıları güçlendirme yolunda değerli adımlar attı.

Ancak Mısır’da “Arap Baharı” başarılı olsa da, içeride sular durulmamıştı. Mursi’nin Cumhurbaşkanı seçilmesinin birinci yıl dönümü olan 30 Haziran 2013’te on binlerce protestocu Mısır genelinde sokaklara çıktı ve bu sefer Mursi’nin istifasını istedi. 1 Temmuz’da protestocuların Müslüman Kardeşler merkezine saldırması ve etrafında başlayan çatışmalarda 8 kişinin ölmesiyle ordu, hükümet ve eylemcilere uzlaşı için 48 saat müddet tanıdı. 3 Temmuz günü verilen sürenin dolmasıyla Genelkurmay Başkanı Sisi önderliğindeki silahlı kuvvetler, idareye el konulduğunu ve Mursi’nin misyondan alındığını açıkladı. Mursi mesken hapsine, birçok Müslüman Kardeşler yöneticisi ise gözaltına alındı. 

Ankara darbeyi kınadı ve gelecekte Mısır’ın başına geçecek Sisi’yi bir ‘tiran’ olarak nitelemeye başladı. Kasım 2013’te Mısır, Türkiye’nin Kahire Büyükelçisi’ni “iç işlerine karışıldığı” gerekçesiyle istenmeyen adam ilan etti. Mısır’ın darbeden sonra yükselen tansiyonla istişareler için çağırdığı Ankara Büyükelçisi bir daha hiç geri dönmedi. Bağlantılar maslahatgüzar düzeyine düşürüldü.

Türkiye, bu devirde Müslüman Kardeşler’in üst seviye yöneticileri ve ona yakın medya kuruluşları için bir merkez haline gelmeye başladı. 2014’te Cumhurbaşkanı olacak Sisi’yi en çok rahatsız edecek başlıklardan biri de bu olacaktı.