BİM İcra Heyeti Üyesi ve Operasyon Komitesi Lideri Galip Aykaç, bu hafta yaptığı konuşmasında hükümetin zincir marketlere yüklenmesine sert sözlerle karşı çıktı.
Hükümet, uzun vakittir zincir marketleri enflasyonun artmasına yol açmakla suçluyor.
Marketlerin açıkladığı yüksek kâr datalarının, bu suçlamaları haklı çıkardığı öne sürülüyor.
Ekonomist Erol Taşdelen ise, “Enflasyona neden olarak marketleri göstermek, bilançolarına baktığımda benim aklıma yatmıyor. Zira bilançolarındaki kârlılık, cirolarıyla paralel oranda gidiyor. Gerçek manada da kârlılık artmış değil, tam bilakis azalmış durumda” açıklamasında bulunuyor.
Taşdelen’in kelamlarını, BİM’in (Birleşik Mağazalar A.Ş.) son bilançosundaki bilgilerden takip etmek mümkün.
BİM, üçüncü çeyreğe dair son bilanço datalarını geçen ay açıkladı.
Bu sayılara baktığımızda BİM’in bu yılın birinci dokuz ayında 4,8 milyar TL kâr elde ettiği görülüyor.
Bu 2021 yılının birinci dokuz ayına kıyasla kârın yüzde 109 artması demek.
Bu birinci bakışta dudak uçuklatan bir kâr artışı olarak gözükebilir.
Ancak analistlere nazaran şirketin satışlarının enflasyon oranında arttığı göz önünde bulundurulursa bu çok da yüksek bir oran değil.
İlk üç çeyreğin son ayı olan Eylül ayında tüketici enflasyonu yüzde %83,45 olarak açıklanmıştı.
Gıda enflasyonu ise yüzde 93,05 olarak kaydedildi.
Üretici enflasyonu ise Eylül ayında yüzde 151 olmuştu.
Enflasyonun tesiri kâr oranının içinde yok
Ayrıca bu kâr, şirketin faiz ve vergi ödemesi yapmadan evvel elde ettiği çıkardan hesaplanan data.
Şirketlerin bilançoları hesaplanırken enflasyonun tesiri göz önünde bulundurularak muhasebe yapılmıyor.
Bu da şirketlerin açıkladığı sayılarda gerçek kârın ne olduğunu net olarak anlaşılmasını engelliyor.
Bu durumu biraz daha anlayabilmek için şirketin gelir ve sarfiyatlarına bakılabilir.
BİM’in bu yılın birinci dokuz ayındaki satışı, 2021 yılının birebir periyoduna nazaran yüzde 104 artarak 102 milyar TL’ye yükselmiş.
Bu da enflasyona paralel bir data.
Faaliyet sarfiyatları ise daha az artmış, burada yalnızca yüzde 95’lik bir yükseliş var.
Bu da şirketin kârlılığının daha yüksek çıkmasında rol oynayan bir etmen.
BBC Türkçe’ye konuşan bir perakende dalı analisti, BİM’in bilançosunda gelirinin besin enflasyonuna paralel bir formda arttığını, fakat kira ve işçi üzere operasyonel faaliyet masraflarının enflasyonla birebir oranda artmadığını vurguluyor.
Bu yüzden kârın bu periyot yüksek çıktığını, fakat masraflardaki artışın önümüzdeki periyotlarda bilançoya olumsuz yansıyacağını düşünüyor.
BİM, üreticiden aldığı fiyatları üç katına mı satıyor?
Bir öteki tez da BİM’in üreticiden aldığı eserin fiyatını üçe, dörde katlayarak tüketiciye sattığı yönünde…
Bunun sağlaması da şirketin brüt kâr marjı verisinden yapılabilir.
Brüt kâr marjı, bir firmanın sattığı eserlerden pazarlama, genel idare, finansman üzere sarfiyatlar düşürülmeden firmanın kâr edip etmediğini gösterir.
BİM’in yılın birinci dokuz ayına dair brüt kâr marjı oranı yüzde 18.
Bu da toplam gelirinin yüzde 18’inin kâr olduğu manasına geliyor.
BİM bir üreticiden ortalama 100 TL’ye aldığı bir eseri, 118 TL’ye satıyor.
Bu da tez edildiği kadar yüksek farklarla eserlerin satılmadığını gösteriyor.
Bu sayıdan pazarlama, genel idare, finansman üzere sarfiyatlar de düşürülünce kâr marjının daha düşük çıkacağı anlaşılıyor.
Brüt kâr marjı verisi, 2021’in birebir periyodunda ise yüzde 18,7 idi.
Bu yüzden bu data bu sene aslında düşmüş durumda.
Yüksek verimlilik ve düşük fiyatlar
Bir perakende dalı analistine nazaran bütün zincir marketler birleşip fiyatlarını düşürse ve kârlarını sıfıra çekse bile besin enflasyonunda yalnızca bir seferlik yüzde 4’lük bir düşüş yaşanır.
Ancak bu türlü bir durumda da bu şirketler ziyan eder.
Analistlere nazaran BİM yüksek verimlilikle çalışarak düşük fiyatlara satış yapan bir şirket.
Sektörde indirimli marketlerin verimlilik artışıyla aslında besin enflasyonun aşağı çekilmesini sağladığı görüşü de var.
ABD bankası Morgan Stanley ekonomistleri, yazın kaleme aldıkları raporda BİM’in ucuz fiyat siyasetiyle Türkiye’deki yüksek enflasyon ortamına dayanan sağlam bir şirket olduğunu kaleme almış, Arjantin ve Rusya’daki öbür süpermarket muvaffakiyet örnekleriyle kıyaslamıştı.
Ekonomist Erol Taşdelen, “Bir an için bu zincir marketlerin hayatımızdan çıktığını düşünelim, önemli bir zahmet olur, bence haksızlık yapılıyor” yorumunda bulunuyor.
‘Alternatif maliyeti hesaplanmadan fahiş fiyat tespiti yapılamaz’
Paraanaliz haber sitesine de yazan Taşdelen, BİM’in 2017 yılından beri kâr elde eden tek market zinciri olduğunu vurguluyor.
“BİM nerede yanlışsız yapıyor?” sorusuna Taşdelen karşılık olarak, maliyetleri kısmak için kendisinin üretimi üstlenmesine ile Fas ve Mısır üzere ülkelerdeki faaliyetlerine işaret ediyor.
Mahalle pazarlarının bile zincir marketlerden daha ucuza satış yapamadığına dikkat çeken Taşdelen’e nazaran fahiş fiyat teşhisi koyulabilmesi için o eserin markete maliyetinin hesaplanması gerekli.
Taşdelen ayrıyeten alternatif maliyet denen ögenin da altını çiziyor:
“Diyorlar ki bir yıl evvel 100 liraya sattığını artık 200 liraya satıyor; fakat o eserin alternatif maliyetini (fırsat maliyetini) de hesaplaman gerekiyor.
“O eseri 100 liraya almasaydı, bankaya yatırsaydı, kur muhafazalı mevduata yatırsaydı, döviz alsaydı ne kazanırdı? Bunları hesaplamadan fahiş fiyat tespiti yapamazsınız.”
Galip Aykaç: Peyniri yumurtayı yalnızca sofrasında görüp peynirle yumurtayla ilgili yorum yapanlar
BİM İcra Heyeti Üyesi ve Operasyon Komitesi Lideri Galip Aykaç, 7. Private Label tepesinde, “bilmedikleri bahislerde biliyormuş üzere yorum yapanlara, peyniri yumurtayı yalnızca sofrasında görüp peynirle yumurtayla ilgili yorum yapanlara” söyleyecekleri olduğunu lisana getirdiği bir konuşma yapmıştı.
Aykaç’ın kelamları Bahçeli’nin konuşmasının akabinde gelmişti.
MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli partisinin TBMM’deki küme toplantısında açıklamalarda bulunarak, “Sürekli fiyat artıran zincir marketlerin FETÖ ile bağları titizlikle araştırılması gerekiyor” demişti.
Aykaç’a karşılık ise MHP Genel Lider Yardımcısı Semih Yalçın’dan “bazı süpermarketlerin kirli oyunlarının Genel Liderimiz Sayın Devlet Bahçeli tarafından ifşa edilmesinden dolayı salyalarını akıtmış” sözleriyle geldi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da uzun vakittir zincir marketleri yüksek fiyatlardan sorumlu tutuyordu.
Aykaç, bu tartışmaların akabinde Besin Perakendecileri Derneği başkanlığından istifa etti.